اگرچه در سالیان اخیر ضریب نفوذ اینترنت در ایران افزایش چشمگیری داشته ولی به همان نسبت مشکلات کسب و کارهای اینترنتی در ایران هم زیاد شده است. انگار بین افزایش کسب درآمد اینترنتی و افزایش مشکلات صاحبان کسب و کارها یک رابطه دو طرفه تنگاتنگ وجود دارد.
در دهه اخیر خرید و فروش اینترنتی ، دریافت خدمات آنلاین ، راه اندازی مشاغل اینترنتی و… در فضای مجازی رشد خیره داشته و حتی کسب و کارهای سنتی تلاش کردند تا خود را با شرایط جدید وفق دهند و وارد این بازار بزرگ و گسترده شوند ، اما برخی موانع و نواقص زیربنایی موجب بروز برخی مشکلات بنیادی شده است. در این مقاله سایت پول یابی قصد دارم تا به برخی از این مشکلات کسب و کارهای اینترنتی در ایران اشاره کنم.
مشکلات کسب و کارهای اینترنتی
کسبوکارهای زیاد و جدیدی در فضای مجازی با هدف ارائه محصولات و خدمات متنوع به وجود آمده است و اینترنت به عنوان بستر و ابزار کسب درآمد و همچنین ایجاد اشتغال برای خیل بیکاران فارغ التحصیل از دانشگاه و همچنین برندهای تجاری مطرح شده است. از آن طرف، بسیاری از کسب وکارهای سنتی نیز با امکان بهره‌برداری از این بستر جدید پولساز برای توسعه کسب وکارشان ، وارد آن شدند.
با این اقبال همگانی به استفاده از فناوری اطلاعات برای افزایش بهره‌وری و رونق کسب و کار ، از سوی دولت و سایر نهادهای مرتبط، برای اجرایی شدن برخی برنامه ها در زمینه دولت الکترونیک ، افزایش پهنای باند و رواج اینترنت پرسرعت و ارزان قیمت، هم برنامه ریزی هایی صورت گرفت.
علیرغم تمام تلاش ها و سرمایه گذاری، باز بسیاری از مشکلات و کاستی های بنیادی و اساسی هم در زمینه نهادهای متولی دولتی و هم از طرف کسب و کارهای خصوصی وجود دارد که نیاز به برنامه دقیق جهت رفع و یا کم کردن این مشکلات دارد. برخی از مهم ترین مشکلات کسب و کارهای اینترنتی در ایران عبارتند از:
۱- وجود خلاها و ضعف های قانونی
یکی از بزرگترین مشکلات کسب و کارهای اینترنتی در ایران پراکندگی قانون و وجود خلأهای قانونی درباره فضای مجازی می باشد. در حوزه تجارت الکترونیکی نهادهای متفاوت ، متنوع و موازی اقدام به تصویب قوانین و دستورالعمل ها می‌کنند که در برخی از موارد این موضوع موجب به وجود آمدن تعارض و اختلاف میان قوانین مزبور یا تعارض این مقررات با قوانین دیگر می شود.
برای مثال، در حال حاضر قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی، هیئت وزیران، ریاست قوه قضائیه و… در این حوزه مجری هستند. با این اوصاف باز هم در بسیاری از حوزهها تا کنون هیچ نوع انسجامی مشاهده نمی‌شود و بی سر و سامانی در برخی بخش‌های صنعت موج میزند.
تنقیح و یکپارچه‌سازی قوانین موجود و تصویب قوانین جدید جهت پوشش خلأهای قانونی با کمک دانشگاهیان ، فعالان حوزه صنعت و کسب و کارهای اینترنتی، شناسایی سازمانها و نهادهای درگیر در موضوع و نهایتاً تشکیل یک جلسه مشترک و نوشتن یک برنامه کاری منظم و دقیق برای اجرای طرح و تعیین یک نفر ناظر جهت پیگیری، می‌تواند یکی از راهکارهای حل این معضل باشد.
۲- بی اطلاعی برخی از مسئولان از مقررات تجاری
متاسفانه بی اطلاعی برخی از مسئولان از مقررات موجود در حوزه تجارت الکترونیکی یا بعضاً عدم اجرای قوانین مزبور، مشکلات زیادی را به وجود آورده است. در برخی از دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و حکومتی نظیر دستگاه قضایی، سازمان امور مالیاتی، بیمه تأمین اجتماعی، شهرداری‌ها و… اطلاع دقیقی از قوانین موجود در حوزه تجارت الکترونیکی وجود ندارد و این امر موجب وارد شدن ضربه‌های سنگین و گاهی از اوقات محکومیت‌های قضایی برای صاحبان کسب وکار اینترنتی شده است.
شاید بهترین راه حل این موضوع آموزش صحیح کارکنان دستگاههای مربوطه از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها و کتابچه‌های آموزشی و ایجاد واحدهای تخصصی در ادارات مربوطه برای رسیدگی به امور فعالان حوزه کسبوکارهای اینترنتی می باشد.
۳- وجود مجوزهای متعدد و پراکنده
یکی دیگر از مشکلات کسب و کارهای اینترنتی وجود مجوزهای پراکنده و متعدد در این حوزه می باشد. در حوزه کسب و کارهای اینترنتی نهادهای مختلفی وارد شدند و هر کدام مدعی صدور مجوزهای فعالیت و تأسیس می باشند. از آن جمله وزارت خانه های : فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای زیر مجموعه آن، ارتباطات، صنعت،معدن و‌تجارت و… .
با وجود مجوزهای متعدد و پراکنده و طولانی بودن مراحل صدور این مجوزها، فعالان این حوزه ناگزیر از صرف وقت و هزینه زیادی برای اخذ این مجوزها هستند. برای نمونه اخذ مجوزهای راه اندازی فروشگاه اینترنتی یک روند خسته کننده ، فرسایشی و بسیار طولانی می باشد. به نظر می رسد که ایجاد پنجره واحد برای صدور مجوزها در سطح وزارتخانههای مسئول و یا ایجاد پنجره واحد ملی در سطح کشور و صدور یک مجوز سراسری که پس از صدور در مرجع مربوطه ، قابلیت استناد و استفاده در تمام کشور را داشته باشد، می‌تواند این معضل را مرتفع نماید.
برای حل این مشکل، لازم است وزارتخانههای مجری صدور مجوز در زمینه‌های مربوط به فعالیت‌های کسب و کارهای اینترنتی شناسایی شده و سپس مقررات بالادستی در زمینه ایجاد پنجره واحد در سطح وزارتخانه‌ها و تسهیل روند دریافت مجوزها و همچنین دستور پذیرش مجوزهای صادره از نهادهای ذی صلاح به استانداری‌های کل کشور به عنوان مجوز ملی ابلاغ شود و یک نهاد ناظر برای رسیدگی به اختلافات و مسائل مربوطه پیش‌بینی گردد. باید از تأسیس نهادهای صنفی موازی اجتناب کرد.
۴- مداخله بخش دولتی در امور بخش خصوصی
در بسیاری از موارد مشاهده شده، نهادهای دولتی و حاکمیتی پس از شروع فعالیت کسب و کارهای اینترنتی، خارج از چارچوب قانونی با مداخله در امر فعالیت این شرکت‌ها و ایجاد موانع پیش روی آنها و صدور دستورات یا تقاضاهای غیر قانونی مانع از رشد ، پویایی و گاهی فعالیت برخی از کسبوکارهای اینترنتی می‌شوند.
شناخت دستگاههای متولی امر و تشکیل کارگروه نظارتی با اختیارات قانونی با حضور دستگاههای ذیربط و نمایندگان بخش خصوصی می‌تواند تا حد زیادی به رفع این مشکل کمک کند.
۵- اعمال برخی رویه های ضد رقابتی
پس از رشد و شکوفایی و آگاهی از اهمیت تجارت الکترونیکی در ایران و شناخته شدن شرکت‌هایی که به انجام این فعالیتها می‌پرداختند، از گوشه و کنار دستگاههای دولتی و حاکمیتی ، شاهد راه اندازی سیستم‌های مشابه (به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم) در رقابت با بخش خصوصی هستیم یا در بسیاری مواقع قوانینی تصویب می‌کنند که اجرای آنها مغایر با اصول و مقررات مربوط به حقوق رقابت و رویه‌های رقابتی سالم است.
برای نمونه، تصویب قوانین مربوط به اخذ عوارض از بازی‌های رایانه‌ای خارجی که صرفاً قابل دریافت از ارائه دهندگان مجاز و داخلی خدمات اینترنتی است یا راه‌اندازی سیستم‌های پرداخت الکترونیکی برای پرداخت کرایه تاکسی و عدم اجازه به سایر شرکت‌ها برای ورود به این عرصه ، از جمله این موارد می باشد.
اجرای کامل قوانین و مقررات مربوط به حقوق رقابت، تقویت شورای رقابت و منع تمامی دستگاه‌ها و نهادها از مداخله و رقابت‌های نا‌سالم با بخش خصوصی می‌تواند از جمله راهکارهای رفع این مشکل باشد.
۶- عدم شناخت مدیران کسب وکارها
در کنار برخی از مشکلات کسب و کارهای اینترنتی که مربوط به دستگاههای نظارتی و دولتی می باشد ، در پایین دست و در میان کسب و کارهای اینترنتی مشکلات و موانع کم نیست. البته عمر کم اینترنت ، موجب شده تا مدیران بسیاری از شرکتهای تولیدی و خدماتی که سالها قبل از فراگیر شدن اینترنت ، کسب و کار خود را راه اندازی کرده بودند، شناخت کمتری از اینترنت و فرصت های بکر موجود در آن داشته باشند.
این عدم شناخت ، موجب ورود بدون مطالعه به حیطه کسب و کار آنلاین شده و چه بسا موجب هدر رفت سرمایه و حتی ورشکستی برخی از کسب و کارها شده است. اما مشکلات فقط به این موارد ختم نمی شود.
مدیران حوزه‌های مختلف اطلاعات کافی و کاملی درباره اینترنت ندارند. آنها دقیقا با سازوکار وبسایت‌ها، سرور، هاست، دامنه و بسیاری موارد دیگر آشنا نیستند و نمی‌دانند که هر بخش نیازمند یک متخصص و فرد حرفه‌ای مجزا می باشد.
کند شدن اینترنت ، قطعی غیرقابل‌پیش‌بینی و هک شدن یا از کار افتادن سرور از جمله معمول‌ترین دلایل وارد نشدن کسب‌وکارها به دنیای مجازی است. زمانی که کسب‌وکار الکترونیکی وابسته به اینترنت باشد، مشتریان اصلی آن از دنیای مجازی تامین می‌شود. پس لازم است همواره به این قسمت متصل باشید. اگر به هر دلیلی اینترنت قطع شود، ضرر زیادی به بخش‌های مختلف کسب‌وکار وارد می‌شود و با طولانی شدن مدت زمان قطعی اینترنت، این مبالغ افزایش می‌یابند.
۷- بی اطلاعی از جرایم رایانه ای و ایجاد مشکلات حقوقی
همانطور که نهادهای نظارتی و انتظامی در همه جوامع وجود دارد، در دنیای مجازی نیز این نهادها فعال هستند و فعالیت های غیر قانونی کاربران و وب سایتها را رصد می کنند. برای اینکه مدیران وب سایتها با اطمینان خاطر به فعالیت اینترنتی خود بپردازند، توصیه می شود حداقل یک بار متن قانون جرایم رایانه ای را مطالعه کنند و یا با یک وکیل در این زمینه مشورت کنند.
همان طور که اشاره شد، در دنیای مجازی هم مانند دنیای واقعی، نهادهای مختلفی برای جلوگیری از وقوع جرم و تخلفات رایانه‌ای وجود دارد که فعالیت غیرقانونی کاربران و یا مدیران سایتها را رصد می‌کنند. در صورتی که مدیران سایت از این قوانین بی‌اطلاع باشند و تخلفی مرتکب شوند، باید جرایم آن را بپذیرند چون این قوانین در همه جا در دسترس هستند. تفاوتی نمی‌کند که مدیر در جریان بوده یا خیر. قانون برای همه یکسان عمل می‌کند.
۸- نداشتن برنامه و هدف
یکی دیگر از مشکلات کسب و کار اینترنتی در ایران نداشتن هدف و چشم‌انداز واضح در وبسایت‌های تجاری است. اگر صاحب یک کسب‌وکار اینترنتی هستید، باید در ابتدا حوزه مورد نظر خود را مشخص کنید و طبق همان جلو بروید. همه محصولات و خدمات موجود در بازار نباید در وبسایت شما حاضر باشند.
هدف شما از فروش در اینترنت چیست؟ چه محصول و یا خدمتی در اولویت است؟ چه مزایا و ارزشی می‌توانید برای مشتریان خود ایجاد کنید؟ ابتدا به این سوالات به خوبی پاسخ دهید و سپس طبق پاسخ خودتان، چشم‌انداز کسب و کارتان را تعریف کنید.
۹- نداشتن بازاریابی مناسب
مشتریان علم غیب ندارند و نمی‌دانند شما کجا فعال هستید یا چه مزایایی برای مشتریان خود در نظر می‌گیرید. هر چیزی که می‌خواهید به مشتری ارائه دهید، باید در یک قالب و فرمت مناسب در سایت خود قرار دهید تا مشتری در نگاه اول آن را ببیند و بتواند با آن ارتباط برقرار کند.
تبلیغات و بازاریابی اینترنتی مناسب در این قسمت بسیار می‌تواند تاثیرگذار باشد پس تاثیر بازاریابی و تبلیغات را دست کم نگیرید.
۱۰- استفاده از خدمات رایگان و ارزان در اینترنت
همه افراد به دنبال روشی برای کاهش هزینه های خود در زمینه های مختلف هستند، کارآفرینان کسب و کار اینترنتی نیز از این موضوع مستثنی نیستند. آنها با مشاهده تعدادی خدمات رایگان در فضای اینترنت به این باور می رسند که همه خدمات باید رایگان و یا ارزان باشد، پس تصمیم می گیرند به دنبال شرکت هایی باشند که وب سایتی با هزینه اندک برای آنها راه اندازی کند. این موضوع تبعات منفی برای کسب و کارها در ادامه کار به همراه دارد.
۱۱- ناامیدی از کسب و کار اینترنتی
در بسیاری از موارد کسب و کار اینترنتی بعد از مدت زمان حدودا یک سال با شکست رو به رو می شود. یکی از مهم ترین مسائل در کسب و کار آنلاین داشتن صبر و تلاش پیوسته در جهت موفقیت است. خیلی از مدیران این ریسک را قبول نمی کنند و از فعالیت خود دست می کشند.
۱۲- نقص نظام مالیاتی
نبود دستورالعمل خاصی برای کسب و کارهای اینترنتی در سازمان امور مالیاتی کشور، سبب شده است تا از قوانین موجود تجارت های سنتی، برای کسب و کارهای آنلاین استفاده شود، که این امر موجب شده تا بسیاری از استارتاپ ها و کسب و کارهای نوپا اقدامی برای دریافت مجوز نکنند، زیرا برای اخذ مجوز تشکیل پرونده مالیاتی در سازمان امور مالیاتی نیاز است.
۱۳- وجود تحریم های بین المللی
با وجود تحریم های سخت و کمرشکنی که این روزها کشور درگیر آن است، شرکت ها برای فعالیت هایی نظیر تبلیغات در سایت های خارجی دچار مشکل می شوند. چون با هویت ایرانی قادر به انجام این کار نیستند و مجبورند از شخص سومی در این باره استفاده کنند که هزینه بسیار زیادی دارد.
۱۴- بیمه اجباری
سازمان تامین اجتماعی، برای فعالان شاغل در حوزه کسب و کار مجازی اصرار دارد تا از سوی شرکت ها بیمه شوند. این موضوع برای کسب و کارهای آنلاین که معمولا افراد پروژه ای همکاری می کنند، مشکل ساز می شود. البته بیمه تامین اجتماعی در این زمینه مساعده هایی انجام داده که شاغلان این حوزه از بیمه خویش فرما استفاده کنند.
مشکلات راه اندازی کسب و کارهای اینترنتی
تا اینجای مقاله مشکلات کسب و کارهای اینترنتی ، به مشکلات و خلاهای قانونی و مدیریتی در فضای مجازی به صورت کلی اشاره شد . در ادامه فهرستی از مشکلات راه اندازی و شروع کسب و کارهای اینترنتی پرداخته می شود.
توجه کنید که در قدم اول برای راه اندازی هر کسب و کاری ، داشتن هدف مشخص و هموار سازی مسیر حرکت می تواند بسیار مهم باشد.همچنین یکی از عوامل مهم برای شروع هر کسب و کاری ، داشتن انگیزه است. توجه کنید ، به محض برخوردن به مشکل و یا مانعی بر سر راه خود و یا شکست های کوچک، انگیزه خود را از دست ندهید.
از دیدگاه کلی مشکلات راه اندازی کسب و کارهای اینترنتی عبارتند از:
۱- نداشتن انگیزه کافی برای کار. ایجاد انگیزه برای کسب درآمد بیشتر ، یک ضرورت حتمی برای بقای کسب و کارهای اینترنتی می باشد.
۲- داشتن ترس از رقبا یکی از مشکلات کسب و کار اینترنتی می باشد.
۳- نداشتن اطلاعات کافی در زمینه کاری و مسیری که انتخاب کرده اید.
۴- کمال گرایی پیش از موعد و بیش از حد.
۵- نداشتن هدف مشخص و تعیین نکردن مسیر حرکت.
۶-ترس از شکست، یکی از مشکلات کسب و کار اینترنتی می تواند باشد.
در کار باید مسیر را مشخص کرد و اینکه سایر رقبا از بدو امر و یک شبه به این جایگاه نرسیده اند. اگرچه کمال گرایی لازمه موفقیت است اما باید برای آن کمی صبور بوده و شکیبایی به خرج داد.
مشکلات عمومی کسب و کارهای اینترنتی در ایران
از آنجا که عمر چندانی از کارهای اینترنتی در ایران نمی گذرد صاحبان کسب و کار اینترنتی با مشکلات زیادی در این راه دست و پنجه نرم می کنند . برخی از مهم ترین مشکلات عمومی کسب و کارهای اینترنتی در ایران عبارتند از:
۱- کیفیت اینترنت و سرعت پایین آن
۲- مشکلات حقوقی و نداشتن اطلاعات کامل و لازم در رابطه با جرائم اینترنتی
۳- نداشتن اطلاعات کامل در رابطه با بازاریابی اینترنتی
۴- ضعف و نبود قوانین حمایتی از کسب و کار آنلاین
و البته بسیاری از مشکلات دیگر که برخی را با کمی مطالعه شاید بتوان تا حدودی تسهیل کرد اما برخی از این مشکلات در این نوع از کسب و کارها، اختلالات بزرگی ایجاد می کنند. برای نمونه، یکی از مشکلات بزرگی که در زمینه کسب و کارهای اینترنتی وجود دارد، نبود قانون کامل و جامع در این رابطه می باشد.
البته قانونی به عنوان قانون تجارت الکترونیک در سال ۱۳۸۲ در مجلس به تصویب رسیده است اما متاسفانه با تمام تغییراتی که در این نوع از مشاغل به وجود آمده ، قانون به روز نشده و هیچ تغییری نکرده است. با توجه به گسترش فضای مجازی و پیشرفت هایی که در این زمینه اتفاق افتاده ، این قانون قدیمی نیاز به اصلاح و بازنگری اساسی دارد تا بتواند مشکلات کسب و کار اینترنتی را تا اندازه ای رفع و یا تسهیل نماید.
سخن پایانی مشکلات کسب و کارهای اینترنتی
مشکلات کاری در واقع جزء لاینفک هر شغل و کسب و کاری می باشد که کسب و کارهای اینترنتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و دارای مشکلات زیادی از نظر قانونی ، سیاست گذاری ، آموزشی و… می باشند. در قدم اول باید به قوانین و موارد مجاز و غیر مجاز اینترنتی در حوزه تجارت و فضای مجازی آشنا شد تا ضمن حرکت در مسیر درست ، موجب کاهش مشکلات کسب و کار اینترنتی شد.
همان طور که مزایای کسب و کار اینترنتی برای یافتن مشتری بیشتر و افزایش سود بسیار زیاد و قابل توجه است، مشکلات آن هم باید مورد توجه صاحبان کسب‌وکار قرار گیرد. هر گونه ضرر و یا سود احتمالی را می‌توانید با در نظر گرفتن این موارد تعیین کنید. این ها بخشی از مشکلات و موانع موجود برای کسب و کارهای آنلاین و تجارت های اینترنتی در ایران می باشد.
نکته آخر مشکلات کسب و کارهای اینترنتی اینکه، پیشنهاد می شود قبل از ورود به دنیای اینترنت برای کسب درآمد ، بازاریابی ، فروش و… حتما با افراد آگاه مشورت کنید تا نسبت به موانع و مشکلات آگاهی کامل داشته باشید. مشکلات کسب و کارهای اینترنتی در ایران از جمله مواردی است که پیش از ورود به دنیای آنلاین و تجارت الکترونیک باید ارزیابی دقیقی نسبت به آنها داشته باشید تا از ضررهای احتمالی جلوگیری کنید. اینترنت قابل پیش‌بینی نیست و هر اتفاقی در آن قابل وقوع است، پس با احتیاط و درایت کامل وارد فضای کسب و کارش شوید.
