برای درک درست جایگاه و اهمیت تجارت الکترونیکی کافیست نگاهی اجمالی و گذرا به مجموعه فعالیت های اقتصادی در اطرافمان بیندازیم ، می بینیم که تقریبا همه چیز الکترونیکی و به صورت برخط انجام می شود و یا به آن سمت می رود و دیگر آن خرید و فروش سنتی و قدیمی کم کم در حال فراموشی است و جای خود را به شیوه های نوین مبادلات مالی داده است.
با رشد فناوری و تکنولوژی نوین شیوه تجارت و مبادلات سنتی در حال فراموشی بوده و امروزه تجارت الکترونیکی تمام عرصه های زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است. به دلیل اهمیت و جایگاه تجارت الکترونیکی که به نوعی همان تجارت بر بستر اینترنت هم است در سایت پول یابی تصمیم گرفتم تا به تعریف ، اهمیت و جایگاه آن در رشد کسب و کارها بپردازم، امیدوارم مورد استفاده همگان قرار گیرد.
تعریف و اهمیت تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیک Electronic commerce شباهت زیادی با کسب و کار اینترنتی دارد و به انجام همه فعالیت های تجاری و اقتصادی که در بستر شبکه های اینترنت و فضای مجازی انجام می گیرد ، گفته می شود. این ساده ترین تعریف ارائه شده از تجارت الکترونیک یا E-commerce می باشد. البته این تعریف ساده و به قول معروف خودمانی می باشد و با توجه به تعریف هایی که از طرف سازمان ها و کمیسیون ها ارائه می شود زمینه های کاربرد تجارت الکترونیک بسیار بیشتر و فراتر از اینهاست.
تجارت الکترونیک یک پل ارتباطی بین فناوری اطلاعات و زندگی روزمره بوده به نحوی که بخش زیادی از مبادلات و فعالیت های روزمره آدم ها به آن وابسته است. تجارت الکترونیک به عنوان وابسته ارتباط بین شرکت ها، موسسات، بنگاهها و نهادهای مالی را ساده تر و سریع تر می کند و این از مزیت های اصلی آن می باشد.
مزایای تجارت الکترونیک
در گذشته شرکتها و بنگاهها برای مبادلات مالی و انجام تراکنش ها مجبور به استفاده از کاغذ و انواع و اقسام فرم های تجاری بودند که با توسعه تجارت الکترونیکی همه چیز به صورت آنلاین و برخط شده و به نوعی تجارت بدون کاغذ رواج یافته است ضمن اینکه عدم استفاده از کاغذ و برخط بودن، موجب تسریع در کار و سهولت انجام امور شده است و برای همین امروزه همه از مزایای خرید آنلاین یا اینترنتی صحبت می کنند.
با گسترش تجارت الکترونیک شرکتها برای ارتباط با یکدیگر محدودیت های قبل را ندارند و بیشتر نیازها مثل جستجو، مدیریت اطلاعات و داده ها، بررسی وضعیت اعتبار شرکت های همکار، ایجاد اعتبار ، پرداخت مالی و به طور کلی گزارش گیری ها و مبادلات در بستر اینترنت و به سهولت انجام می شود.
عملا پول کاغذی و اسکناس جای خود را به تراکنش های دیجیتالی و الکترونیکی داده است و یکی ساده ترین و کارآمدترین نقش های تجارت الکترونیک در زندگی عادی ، انتقال کارت به کارت پول ، درگاه پرداخت آنلاین ، خرید و فروش های روزمره از پوزهای عادی مغازه ها و پوزهای مجازی مجهز به بارکدخوان QR Code می باشد.
ارکان و دسته بندی تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک ارکانی دارد که مثل سایر تجارتها شامل : خریدار محصول و خدمات ارائه شده، فروشنده، محیط تجارت ، پرداخت وجه ، شیوه ارائه خدمات و کالا و واسطه می باشد. فرق عمده تجارت الکترونیک با تجارت فیزیکی در این است که در بستر اینترنت و توسط زیرساخت های الکترونیکی انجام می شود و فضای فیزیکی وجود ندارد و گاهی واسطه هم حذف شده و مبادلات بدون واسطه انجام می شود
از نظر دسته بندی هم تجارت الکترونیکی با توجه به نوع کاربرد ، به دسته های مختلف تقسیم شده و اطلاع از این نوع دسته بندی ها برای شروع کسب و کار آنلاین یا مبتنی بر تجارت الکترونیک اهمیت دارد . مهم ترین دسته بندی ها عبارتند از:
– B2B یا business to business
در تجارت الکترونیک، زمانی که دو طرف معامله کننده هر دو شرکت باشند B2B گفته می شود . در واقع شرکت هایی که به یکدیگر خدمات و محصولات می دهند اطلاق می شود . برای نمونه تجارت بین تولید کنندگان و خرده فروشان و یا تامین کنندگان مواد اولیه پوشاک و یا هر کسب و کار دیگر را تجارت از نوع B2B می گویند. در اینجا شرکتها با هم ارتباط دارند.
– B2C یا Business to Consumer
نمونه عینی و بیرونی این نوع تجارت آنلاین فروشگاههای اینترنتی و آنلاین هستند و اگر بخواهیم به صورت ساده بیان شود بیان کننده نوع نگاه مردم عادی نسبت به تجارت آنلاین می باشد. از این نوع فروشگاهها در ایران و جهان فراوان وجود دارد. مهم ترین و قدیمی ترین فروشگاه و سایت B2C ، فروشگاه اینترنتی آمازون می باشد که کار خود را در سال ۱۹۹۴ با فروش فیزیکی کتاب شروع کرده است.
– C2B یا Consumer-to-business
در تجارت از نوع C2B مصرف کنندگان یک کار و یا پروژه را با هزینه و بودجه ای مشخص شده تعریف می کنند و برای مشاهده همگانی به صورت اینترنتی و آنلاین بر روی سایت مدنظر خودشان منتشر می کنند. شرکت ها با مشاهده این پروژه و برای انجامش ، قیمت خود را پیشنهاد می دهند.
– C2C یا Consumer to Consumer
دسته بندی دیگر تجارت الکترونیک بین خود کاربران یا مصرف کنندگان است که تجارت مصرف کننده با مصرف کننده است. یعنی در این نوع تجارت، افراد یا انجمن ها با استفاده از بستر اینترنت ، کالاها و خدمات خودشان را در اختیار یکدیگر قرار می دهند و در حقیقت تجارت و مبادله با استفاده از اینترنت بین مصرف کنندگان اتفاق می افتد.
اهمیت و جایگاه امنیت در تجارت الکترونیک
شاید کلیدی ترین مورد در تجارت الکترونیک امنیت باشد چون در این نوع تجارت بر خلاف خرید و فروش سنتی، کاربران همدیگر را نمی بینند و برای هم ناشناخته هستند. لذا باید شیوه و روش هایی برای امنیت، تضمین مبادلات و درستی کار در زمان جابجایی پول وجود داشته باشد. از طرفی جلب رضایت و اعتماد مشتری یکی از ابزارهای کلیدی برای دوام و استمرار یک تجارت الکترونیکی و سایت فعال می باشد.
ضمن اینکه ممکن است همین فروشگاهها مکانی برای سرقت اطلاعات و یا سوء استفاده از اطلاعات مهم مالی و هویتی کاربران باشند. از اینرو داشتن و رعایت کامل اصول امنیتی ، در فروشگاهها و مکان های تبادل مالی فوق العاده مهم است. برای این کار راههای زیادی وجود دارد تا اعتماد کاربران جلب شود.
یکی از شناخته شده ترین و شاخص ترین آن استفاده از پروتکل های امنیت پرداخت یا HTTPS می باشد که یک پروتکل انتقال اطلاعات رمزگذاری شده بین سایت و کاربر محسوب می شود. این پروتکل امن تجارت الکترونیک برای جلوگیری از سرقت و یا سوءاستفاده احتمالی از اطلاعات افراد برای وب سایتها دارای اهمیت ویژه می باشد. سایت ها برای اطمینان دادن به کاربران باید از این پروتکل های امن استفاده کنند.
ارتباط بانکداری الکترونیک و تجارت الکترونیک
نیازی به گفتن نیست که بانک ها یکی از ارکان مهم در تجارت الکترونیکی محسوب می شوند و عده ای مترادف با آن می دانند. استدلال این افراد این است که تمام مبادلات و نقل و انتقالات پولی و مالی مثل جابجایی پول و اسناد اعتباری توسط بانکها و بر اساس قوانین آنها صورت می گیرد.
خوبی استفاده از بانکداری الکترونیک کم شدن استفاده از پول کاغذی و نقدی، و جایگزینی آن با زیر ساخت ها و ابزار جدید مثل : کارت های بانکی ، دستگاههای کارتخوان و درگاههای پرداخت آنلاین می باشد.
تاثیر بانکداری الکترونیکی را می توان در میزان امحای اسکناس به وضوح مشاهد کرد. بر طبق آمارهای بانک مرکزی، در گذشته سالیانه ۱۲۰ میلیارد ریال هزینه اضافی بابت جمع آوری اسکنای و امحای آن هزینه می شد ولی با رشد بانکداری الکترونیکی این هزینه ها تا ۷۰ درصد کاهش داشته است و این تاثیر شگرف بانکداری الکترونیکی می باشد.
وضعیت تجارت الکترونیکی در ایران
اگرچه بحث تجارت الکترونیکی کمی دیر و از سال ۱۳۷۵ در ایران مطرح شد ولی باز با توجه به رشد جهانی ، آنطور که انتظار می رفت رشد نداشته است و از دنیا کمی عقب است. ایران مانند بسیاری از کشورهای جهان دارای شرکت های مالی و تجاری زیادی است و باید برای توسعه بازار ،توجه ویژه به تجارت الکترونیک کند.
البته هر فناوری و تکنولوژی قبل از فراگیر شدن نیاز به فرهنگ سازی و اثبات درستی کارش در بین مردم دارد و به نظر می رسد که تجارت الکترونیکی هنوز در مرحله فرهنگ سازی و اثبات قرار گرفته است. مردم به آن بی اعتماد بوده و یکی از مشکلات و یا معایب بزرگ آن ، عدم آشنایی قشر وسیعی از مردم عادی جامعه با آن است.
به نظر می رسد به دلیل نبود آموزش های لازم در سطح عمومی ، هنوز عده زیادی ترجیح می دهند که از روش های سنتی و قدیمی مبادلات مالی و تجاری استفاده کنند و تغییر این رویه زمانبر است.
سخن پایانی اهمیت تجارت الکترونیکی
یک موضوع قطعی این است که فناوری و تکنولوژی هر روز در حال رشد و پیشرفت است و اگر کسی بخواهد در این جهان و در میان مردم زندگی کند باید خود را همراه و همگام با تکنولوژی های روز کند وگرنه دچار مشکلات عدیده خواهد شد. همان گونه که اختراع سکه و پول از طرف لیدی ها در ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و یا وضع کلمه پول در فینیقیه و رواج آن تحول بزرگی در زمینه تجارت محسوب می شود تجارت الکترونیکی هم انقلاب بزرگی در زمینه مبادلات مالی در سالهای اخیر ایجاد کرده است.
در اهمیت تجارت الکترونیکی همین بس که، عده ای از کارشناسان و اقتصاددانان معتقدند یک انقلاب بزرگ شبیه انقلاب صنعتی روی داده و جهان وارد عصر اطلاعات شده است. در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان به دلیل پتانسیل بسیار بالای تجارت الکترونیکی، رشد و توسعه آن مورد توجه قرار گرفته است. اما در کشورهای در حال توسعه هنوز به دیده شک و تردید به آن نگاه می کنند. برای تغییر نگاه عمومی نسبت به تجارت الکترونیکی ضمن آموزش و افزایش اطلاعات عمومی باید به زیر ساخت های آن هم توجه خاص کرد . هرچه زودتر تجارت الکترونیکی به دنیای کسب و کارها وارد شود باز دیر است چون دیگران با سرعت در حال رشد بوده و ما سالهاست که از قافله عقب هستیم.
